Duhok-DIGC ئنستتیوتا دهوك بۆ ره‌وشه‌نبیریا گشتى
پشكا ئێكێ:
ئه‌وا مه د نامه و ئارمانج و چالاكى و ئه‌نجامێن گۆشا ئێكێ دا دایه دیاركرن كو دێ رێك و میكانیزمێن جودا جودا هێنه بكارئینان بۆ نیشادان و ئاراسته‌كرنا هه‌ر تاك و ته‌خه‌كا جڤاكى دیاركرنا رۆلێ وى بۆ پشكداریكرنێ د پرۆسێسا (ریفراندۆم به‌ر ب سه‌رخه‌بوونا كوردستانێ دا)، ئه‌ڤ گۆشه دێ یا تایبه‌ت بیت ب رۆلێ زارۆیى، لێ یا گرنگه بۆ خوانده‌ڤانى دیار بكه‌ین و خوانده‌ڤان گۆشێ ب دروستى و هه‌تا دووماهیێ بخونیت داكو نه‌بیته ره‌خنه‌گره‌كێ وێرانكه‌ر ل سه‌ر گۆشێ كو هزر بكه‌ت، چێنابیت زارۆ د پرسێن ڤى ره‌نگى دا بهێنه بكارئینان ئه‌م ل دووڤ رێكه‌فتنێن مافێن زارۆى و نیڤده‌وله‌تى و تێگه‌هشتنا جڤاكى بۆ زارۆى و به‌روڤاژى وێ دێ درێژه‌پێدانێ دا بۆ هه‌وه دیاركه‌ین، د ڤێره دا مه دڤێت ئه‌م ئه‌ڤێ گۆشێ وه‌كو چو گۆشه‌كا ته به‌رى نوكه خواندى نیشا ته نه‌ده‌ین، له‌ورا ئه‌ز وه‌كو (عه‌بدولعه‌زیز)، دێ نوكه چه‌ند پرسیاره‌كا ل (رێنجه‌رى) كه‌م كانێ دێ چاوا به‌رسڤا من ده‌ت.
پ 1/ زارۆك كییه؟
رێنجبه‌ر: زارۆ هاتیه پێناسه‌كرن ل دووڤ رێكه‌فتناما مافێن زارۆى یا سالا (1989) د مادێ ئێكێ دا كو هه‌ر كه‌سێ ژیێ (18) هه‌ژده سالیێ تێنه‌په‌راند بیت ب مه‌رجه‌كى كو ل دووڤ یاسایێن ناڤخوه‌یى یێن وه‌لاتێ وى یێ ئه‌هلیه‌تا وى ته‌مام نه ببیت.
پ 2/باشه زارۆى ماف هه‌یه پشكداریێ د ڤێ پرۆسێسێ دا بكه‌ت؟
رێنجبه‌ر: ژ رویێ یاسایى ڤه زارۆى مافێ ده‌نگدانێ د ئه‌ڤێ پرۆسێسێ دا نینه، ژ به‌ر كو پشكداریكرن د ریفراندۆمێ دا ئێكه ژ مافێن سیاسى یێن مرۆڤى.
پ 3/ ل دووڤ وان رێكه‌فتنێن ته به‌حسكرین زارۆى ماف نینه، لێ پرسیاره‌كا دى دروست دبیت، باشه رۆلێ وى ب دووماهی دهێت یان ژى دێ شێت ئه‌و ژى ب جۆره‌كێ دى پشكداریێ د ڤێ پرۆسێ دا كه‌ت؟.
رێنجبه‌ر: رۆلێ زارۆى د ئه‌ڤێ پرۆسێسێ دا ب دووماهیك ناهێت، ژبه‌ر كو د هه‌مان رێكه‌فتنا مادا د ماده‌یێن (12، 13) دا هاتیه كو پێدڤى یه رێز ل بۆچوونا زارۆى بێته‌گرتن و هه‌روه‌سا گوهداریا دیتن و حه‌زێن وى بێته‌كرن، له‌ورا پێدڤى یه هزر و بۆچوونێن زارۆیان ل سه‌ر ئه‌ڤێ پرۆسێسێ ب رێزڤه بهێنه وه‌رگرتن، هه‌روه‌سا پێدڤى یه ل سه‌ر مه وه‌كو گه‌له‌كێ خودان قوربانى و به‌رخودان ئه‌م زارۆیێن خوه فێرى پشكداریكرنا پرۆسێسێن دیمۆكراسیێ دا بكه‌ین هه‌ستێ نیشتمانپه‌روه‌رانه ل ده‌ڤ په‌یدا بكه‌ین ژبه‌ركو زارۆ به‌رێ بنیاتێ هه‌ر جڤاكه‌كى یه، ژ بلى ڤێ چه‌ندێ ژى د كورده‌واریا مه دا دبێژن زارۆ فێقیێ هه‌ر ماله‌كێ یه، ئه‌وى فێقى كارتێكرنه‌كا مه‌زن ل سه‌ر دایك و باب و خووشك و برا و خێزانێ ب گشتى هه‌یه، ره‌نگه تو یێ خوانده‌ڤان پرسیار بكه‌ى چاوا دێ به‌رسڤا من ده‌ى وه‌كو (عه‌بدولعه‌زیز) ئه‌و بیت كو لڤینێن زارۆى ب تایبه‌تى یێن هونه‌رى مینا سترانا وان بۆ هاندانا جڤاكى ب ره‌نگه‌كێ گشتى دێ هشیاریه‌كا مه‌زن په‌یدا كه‌ت و ئه‌وێ ماف هه‌ى دێ هه‌ست ب وێ به‌رپرسیاره‌تیێ كه‌ت كو دڤێت پشكداریێ د ڤێ پرۆسێ دا بكه‌ت، دیسا شانۆیێن زارۆیان جلوبه‌رگێن زارۆیان ئه‌و په‌یڤێن ژ ده‌ڤێ زارۆى ده‌ردكه‌ڤن مینا (ئاخ، ئالا، زمان، شه‌هید، پێشمه‌رگه، هتد…)، دێ كارتێكرنه‌كا راسته‌وخوه ئێكجار مه‌زن ل سه‌ر ئه‌وێ ماف هه‌ى هه‌بیت كو پشكداریێ بكه‌ن. د ئه‌ڤێ پرۆسێ دا، چونكو هه‌كه، ژ به‌ر خوه ژى نه‌بیت ژبه‌ر زارۆ و ئایندێ زارۆى یه كو ئه‌گه‌ر وى ناسناما عیراقى هه‌بیت دێ زارۆیێ وى ناسناما كوردستانێ هه‌بیت ئه‌گه‌ر وى پاسه‌پۆرتا عیراقى هه‌بیت دێ زارۆیێن وى پاسه‌پۆرتا كوردستانێ هه‌بیت وه دێ زارۆیێ وى ب پارێن كوردستانى قه‌ستا دوكانێ كه‌ت و جپسا پێ كریت.
• دووماهیك:
ئه‌ز و رێنجبه‌ر گه‌هشتینه ئه‌وى ئه‌نجامى كو زارۆى راسته مافێ ده‌نگدانێ نینه، لێ خودان رۆله‌كێ مه‌زن و هه‌ستیاره د ئه‌ڤێ پرۆسێسێ دا وه دێ شێت ب شێوازه‌كێ دى رۆلێ خوه گێریت، له‌ورا گرنگه رێز ل دید و بۆچوونێن وى بهێته‌گرتن و ب ئه‌مانه‌ت سه‌ر په‌روه‌رده‌كا نشتیمانى بێته په‌روه‌رده‌كرن.
(ئه‌ز و تو ئه‌م و هین ئه‌م هه‌موو پێگڤه خوه به‌رهه‌ڤ بكه‌ین بۆ ریفراندۆم به‌ر ب سه‌رخه‌بوونا كوردستانێ).
• پشكا دووێ:
گه‌نج ئه‌و توێژا گه‌له‌كا گرنگ و كاریگه‌ره دناڤ هه‌ر وه‌لات و ملله‌ت و جڤاكه‌كى دا ل دوویڤ وان ئامارێن رێكخراوا توانا سازیا لاوان ل هه‌رێما كوردستانێ هاتینه راگه‌هاندن ژى كو (62%) خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ گه‌نجن (51%) ره‌گه‌زێ مێ نه (49%) ره‌گه‌زێ نێرن ئامارا گشتى ژى وه‌سا به‌حسكرى یه كو رێژا (62%) دناڤبه‌را ژیێ (15 سالى تاكو 25) سالى نه ئه‌ڤ ئاماره دلخوشیه‌كا ئێكجار مه‌زن ل ده‌ڤ مروڤى په‌یدا دكه‌ت ، لێ چه‌ند پرسیاره‌ك دروست دبن ئه‌ڤ رێژا (62%) چه‌ند شیاینه پرسێن نیشتمانى و نه‌ته‌وه‌یى ببنه پشكه‌كا گرنگ ژ هزر و هه‌ست و ره‌فتارێن وان ، چونكه ئه‌گه‌ر پرسێن نیشتمانى بۆ وان دگرنگ بن ئه‌م ب باوه‌رین ئه‌ڤ رێژا گه‌نجا بۆ پرسا ریفراندوم به‌ره‌ڤ سه‌رخه‌بوونا كوردستانێ دێ پشكا شێرى ب به‌ر وان كه‌ڤیت و ئه‌و دێ شێن ئایندێ كوردستانێ ل سه‌ر ده‌ستێن خو ئاڤا كه‌ن وه دێ شێن پشتى راگه‌هاندن و دروست بوونا ده‌وله‌تێ خالێن لاواز و بهێزێن كوردستانێ ژێك جودا كه‌ن وه دێ شێن خالێن بهێز په‌رجان كه‌ن و یێن لاواز ژى به‌رنامه و پلانێ بۆ دانن وه میكانزم و ئالاڤێن جودا جودا بو په‌یداكه‌ن ، داكو وان ژى بێخنه دخانا خالێن بهێزدا نوكه دێ ڤان پرسیارێن ل خوارێ ئاراسته‌ى ماموستایێ گه‌نج(رێنجبه‌ر جه‌میل شێخو) كه‌ین كانێ دێ چاوا به‌حسا رولێ گه‌نجان د پرسا ریفراندوم به‌ره‌ڤ سه‌رخه‌بوونا كوردستانێ كه‌تن:
پ 1/كاك رێنجبه‌ر ل گور باوه‌ریا ته دڤێت گه‌نجى چ رول هه‌بیت دڤێ پرسا گه‌له‌ك گرنگ دا؟
رێنجبه‌ر: گومان تێدا نینه كو گه‌نج دناڤا هه‌ر وه‌لاته‌كى دا وه‌كو ستوینا سه‌ره‌كى نه بۆ ئاڤاكرن و راگرتنا هه‌ر ملله‌ته‌كى گه‌نجێن كوردستانێ چاوا بخوینه‌كا گه‌رم د شوره‌شێن رزگاریخوازا گه‌لێ كوردستانێ دژى رژێمێن دكتاتورێن ئێك ل دوویڤ ئێكێن به‌غدا رولێ خو دیتى یه چاوا ل سه‌رهلدانا پیروز دا رێژا هه‌ره زورا گه‌لى بووینه چاوا ئه‌فسانه‌یا داعشێ ل سه‌ر ده‌ستێن گه‌نجێن كوردستانێ ژناڤ چو بێگومان و بێ دودلى گه‌نجێن كوردستانێ دێ خودان رولێ هه‌رێ مه‌زن بن د پرسا ریفراندومێ دا و سه‌ربه‌خویا كوردستانێ دا ژبه‌ركو ، به‌رپرسیاره‌تیا مه‌زن ل سه‌ر ملێن گه‌نجانه وه ده‌وله‌ت بۆ وانه.
پ 2/ د تورێن جڤاكى دا گه‌نجان بیروبوچونێن ژێك جودا هه‌نه نه‌خاسمه ئه‌ڤێ پرسا گه‌له‌كا مه‌زن نیشتمانى پێگڤه گرێدده‌ن ب كێمیا كاره‌با نیشتمانى یان گیروبوونا موچه‌ى تو وه‌كو گه‌نجه‌ك و وه‌كو ماموستایه‌كێ زانكویێ چ دبێژى بۆ ڤێ چه‌ندێ؟
رێنجبه‌ر: بوچوونا من ئه‌ڤا دتورێن جڤاكى دا دهێته به‌حسكرن نه رایا گشتى یا راسته‌قینه‌یا هه‌موو گه‌نجێن كوردستانێ یه سه‌ره‌راى ئه‌وێ گازندێ یا گه‌نجێن مه دكه‌ن ل ڤێره پێدڤى یه ئه‌م دووپرسا ژێك جودا بكه‌ین پرسا كێم و كاسیێن حكومه‌تێ و ب تایبه‌ت به‌رامبه‌ر ته‌خا گه‌نجان وه پرسا ده‌وله‌تبوونێ كو یا گرێدایى چاره‌نڤیسێ هه‌موو گه‌لێ كوردستانێ د پرسا ئێكێ دا پێدڤى یه گه‌نج جێوازیێ بێخیته دناڤبه‌را داخوازیێن خو یێن ره‌وا و نه‌ره‌وا دا سه‌باره‌ت داخوازیێن ره‌وا هیچ كه‌سه‌ك نه‌شێت دژى ڤان داخوازیا راوه‌ستیت دپرسا دووێ دا پێدڤى یه گه‌نج بزانیت كو ده‌وله‌ت بۆ هه‌موویانه ب تایبه‌تى بو جیلێ ئاینده‌یه وه گه‌نج د ئاینده‌یى دا ل بن سیبه‌را ئالایێ كوردستانێ پتر دێ شێت مافێن خو یێن ره‌وا ب ده‌ستڤه ئینیت.
واته ل دوماهیكێ ئه‌ز و رێنجبه‌ر گه‌هشتینه وێ باوه‌ریێ كو گه‌نج كاینه‌كێ ئێكجار مه‌زن و گرنگ و كاریگه‌ره د هه‌ر لڤینه‌كێ دا، ژبه‌ر هندێ ب هه‌موو بیرو باوه‌رڤه دێ بێژین كو دپرسا ریفراندوم به‌ره‌ڤ سه‌رخه‌بوونا كوردستانێ دا دێ هه‌لگرێ سه‌ركه‌فتن و سه‌رفه‌رازیێ بیتن و دێ شێت مه‌زنترین سه‌ركه‌فتن د مێژوویێ دا توماركه‌ت و گه‌نجێ مه ئه‌گه‌ر ده‌مه‌كى جیلێ شوره‌شێ بیت و ده‌مه‌كێ دى جیلێ سه‌رهلدانێ بیت گه‌نجێ ئه‌ڤرو دێ جیلێ ده‌وله‌تبوونێ بیت.
