رەفتار چی یە؟

رەفتار چی یە؟
د بەردەوامیا چالاكیێن ئنستتیوتا دهوك بو رەوشەنبیریا گشتی  و بهەلكەفتا (25) سالیا تاوان و كارەساتا ئەنفالێن كوردستانێ‌ و ل ژێر دروشمێ‌ (پەروەردە و رەوشەنبیركرنا سنێلان ئەركێ‌ مە هەموویانە) ئنستتیوتا دهوك وەرزەكێ‌ رەوشەنبیری بو 25 سنێلان رێكخست و دێ‌ بو ماوێ‌ دوو هەفتیان بەردەوام بیت و ل روژا سێ‌ شەمبی رێكەفتی (17/4/2013) بابەتەكێ‌ ڤی وەرزی  هاتە پێشكێشكرن ژلایێ‌ خانم (ئامینا عبدالقادر) ل دوور (رەفتار چی یە؟) پێشكەش كر، تەوەر ژی ئەڤە بوون:
رەفتار چی یە؟
رەفتار:رەفتار دەربرینا كەسایەتیا مروڤی دكەن ، هەروەسان ئەو كریارەنە ئەوێن مروڤ پێرادبیتن دگەل كەسێن دەروبەرێن مروڤی.
چەند خالێن گرنگێن رەفتارێ‌:
1-رەفتار دگەل خەلكێ‌ گشتی:
دڤێت مروڤ رێزێ‌ ل خەلكی بگریت ، و ئاخفتنێن سەقەت و كرێت نەبێژیت ، چونكە ژیێ‌ سنێلان ژیەكێ‌ ناڤنجی یە ، دڤێت رێزێ‌ ل كەسێن ژ خو مازنتر بگرین و گوهداریا وان بكەین و یێن ژ خو بچیكتر و رەحمێ‌ پێ‌ ببەی و شیرەتا لێ‌ بكەی هاریكاریا وان بكەی داكو پاشەروژا خو گەش بكەن.
2-رەفتار دگەل مال: دڤێت مروڤ یێ‌ بهێن فرەه بیت گوهداریا دەیبابێن خو و خوشك و برایێن ژ خو مازنتر بكەت و هاریكاریا وان بكەین دەمێ‌ پێدڤی مروڤی دبن یان كارەك ب مروڤی هەبیت.
3-رەفتار ل قوتابخانێ‌ :دڤێت ل قوتابخانێ‌ گوهداریا ماموستایان بكەین و وانێن خودروست بكەین هەڤالێن خو نەئێشینین دەمێ‌ خەلەت جاب د دەن پێ‌ نەكەینە كەنی، چونكە دێ‌ هندەك جارهێن توژی دێ‌ خەلەت بی ، و پشكداریا د چالاكیێن قوتابخانێ‌ یێن وەرزشی و بەریكانان دا بكەن.
مایتێكرن ئێك ژ خالێن گرنگێن رەفتارێ‌ نە یێن نەباش دەمێ‌ مروڤ د تشتێن كەسێن دەوروبەرێن خو دخەبتیت بێ‌ دەستیری بو نموونە (دەست درێژی كرن ل سەرموبایل یان كومپیوتەر یان كتێب و دەفتەر یان هەر تشتەكێ‌ ب كەسایەتیا مروڤی ڤە گرێدای بیتن.)
رەفتارێن جوان و یێن باش كەسایەتیا مروڤی ب هێز د ئێخن و بەرز دكەن د چاڤێن كەسێن بەرامبەر مروڤی دا و دێ‌ هەمی حەز ژ مروڤی كەن و دێ‌ بڤی رەنگی بەردەوام گرنژین ل دەڤ مروڤی پەیدا بیت و دبیت مروڤ دل  خوش .
ژ رەفتارێن نەشرین یێن دڤێت مروڤ خو ژێ‌ بپارێزیت ئەون (دەمێ‌ مروڤ ل جادێ‌ ب رێڤە دچیت و كەسەكێ‌ نیاس بینیت ل رەخێ‌ دی یێ‌ جادێ‌ و ب دەنگەكێ‌ بلند گازی وی كەسی بكەین ، یان دەمێ‌ ئاخفتنێن كرێت (تەعلیق) و ئاخفتنێن نەشرین و خەلەت دگەل خەلكی بكەن، یان كریار و (حەرەكێن) نەجوان د پشت ماموستا یان دەیك و باب یان هەڤالان را بكەین یان دەنگێ‌ خو بلند كەین ل سەر یێن ژخو بچیكتر داكو حەز ژ مروڤی بكەن و رەفتارێن باش ژ مروڤی فێربن).
كی حەش بەلاتینكا دكەت ؟
هەمی كەس حەز ژ بەلاتینكا دكەن چونكە كەسێ‌ ئازارنادەن و كارێن خویێن جوان جوانیێ‌ و خوشیێ‌ بەلاڤ دكەن و كەسێ‌ تێك نادەت و ئیزعاجا كەسێ‌ ناكەت خو ئەگەر ئێك وێ‌ بێشینیت ژیك ئەو چ زیانا ناگەهینتە مروڤی لەوما هەمی حەزدكەن ب دەست خوڤە بینن و هیڤی دكەم هین هەمی شتی بەلاتینكا دبێ‌ زیان بن و رەفتارێن جوان بكەن و ل پاشەروژێ‌ كەسێن خودان كەسایەتی و رەفتارێن باش بن.